Ι. Ν. Τιμίου Προδρόμου

Ο Ιερός Μητροπολιτικός Ναός του Τιμίου Προδρόμου οικοδομείται γύρω στα 1839, από Ηπειρώτες μαστόρους, όταν μητροπολίτης ήταν ο Ευγένιος. Την περίοδο αυτή, το μεταρρυθμιστικό διάταγμα του Σουλτάνου, το Χάτι Σερίφ (Hatt-i Serif), έδωσε προνόμια σε όλες, τις μη μουσουλμανικές κοινότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τότε, χάρις στο διάταγμα αυτό, ανοικοδομούνται και οι υπόλοιποι ναοί της πόλης. Στη θέση του ναού του Τιμίου Προδρόμου, προϋπήρχε ναός, ο οποίος κάηκε, στα 1809, και στη συνέχεια, την άνοιξη του 1829, γκρεμίστηκε από τον σεισμό που έπληξε την πόλη. Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, στα 1924, κτίζεται και το παρακείμενο καμπαναριό.Το σημερινό καμπαναριό αντικατέστησε άλλο παλαιότερο, που υπήρχε έως και το 1920. Ο Ναός είναι τρισυπόστατος. Είναι αφιερωμένος στο Γενέθλιο του Ιωάννη Προδρόμου, στις 24 Ιουνίου, στην Ανάληψη του Χριστού, σαράντα μέρες μετά την Ανάστασή του και, στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, στις 25 Μαρτίου. Πανηγυρίζει δε, στις 29 Αυγούστου, ημέρα αποκεφαλισμού του Ιωάννη Προδρόμου.Άποψη του Μητροπολιτικού Ναού, περί το 1933, κατά την φάση ανακατασκευής της πλατείας.Αρχιτεκτονική περιγραφή: Ο ναός αρχιτεκτονικά είναι μια τρίκλιτη βασιλική, του γνωστού τύπου του 19ου αιώνα, την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στο εξωτερικό μέρος του ναού διακρίνουμε σφυρήλατες, βαριές σιδεριές στα παράθυρα, καθώς και διάφορα, ανάγλυφα σύμβολα, σκαλισμένα σε μάρμαρο ή σε ψαμμίτη. Τα περιθυρώματα, σε όλα τα ανοίγματα, κατασκευάζονται από την κοκκινωπή πέτρα, της περιοχής Μάνδρας. Προσέξτε, ένα από τα ανάγλυφα, αυτό που βρίσκεται στην ανατολική όψη, και είναι τοποθετημένο σε ημικυκλικό τόξο. Κατασκευάστηκε από μικρές, σφηνοειδείς πέτρες, θολίτες δηλαδή, με δύο διαφορετικά υλικά και χρώματα, άσπρο και κοκκινωπό. Στο ανάγλυφο, διαβάζουμε τα αρχικά του ονόματος του Χριστού και τη χρονολογία ανέγερσης του ναού. Στην ανατολική όψη, τα γείσα, τα παράθυρα και η αψίδα διακοσμούνται με λουλακί σιρίτι. Όλα αυτά τα στοιχεία, η έμφαση: με χρώματα (θολίτες, σιρίτια), ο όγκος του Ιερού Βήματος και η χρονολόγηση στο ανάγλυφο προσδίδουν την κυριαρχία αυτής της όψης, σε σχέση με τις υπόλοιπες του ναού, έτσι όπως συνηθιζόταν να επικρατεί στα βυζαντινά χρόνια. Η δυτική όψη, κύρια είσοδος του ναού, στολίζεται μόνον, από ένα νεωτερικό χαγιάτι, ενώ οι άλλες όψεις, η βόρεια και η νότια, είναι ακόσμητες.Στο εσωτερικό του ναού υπάρχει σύγχρονο, ξυλόγλυπτο τέμπλο καθώς και δεσποτικός θρόνος, άμβωνας και γυναικωνίτης στη δυτική πλευρά, σε όροφο, ο οποίος παλαιότερα είχε τα χαρακτηριστικά, καφασωτά πλέγματα.Από τις αξιοπρόσεχτες εικόνες του τέμπλου παρουσιάζεται η εφέστια εικόνα της Γέννησης του Προδρόμου, που χρονολογείται το 1841 και είναι έργο του γνωστού, αγιορείτη ζωγράφου Ιωάσαφ. Άλλες σημαντικές εικόνες, που φιλοτεχνήθηκαν από τον ίδιο αγιογράφο και κοσμούν τον ναό, είναι: Του Χριστού, της Θεοτόκου, του Ιωάννη Προδρόμου, του Ευαγγελισμού και του Αγίου Χαραλάμπους.Η εικόνα του νεομάρτυρα Αγίου Γεωργίου του εν Ιωαννίνοις αποτελεί τεκμήριο, πέρα από τη διάδοση της τιμής ενός νέου και δημοφιλούς αγίου στην Ξάνθη, της παρουσίας Ηπειρωτών στην πόλη. Ενδιαφέρον παρουσιάζει, η απόδοση του νεαρού αγίου που θυμίζει τον βασιλιά Όθωνα. Η εικόνα είναι έργο του ζωγράφου Φιλίππου και φιλοτεχνήθηκε το έτος 1863.Στον νότιο τοίχο, εσωτερικά του ναού, βρίσκεται εντοιχισμένη επιτάφια πλάκα, στη μνήμη του Μητροπολίτη Ευγένιου, που απεβίωσε το 1848. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ανάγλυφα σχέδια, η αρχιερατική ράβδος, η μίτρα, τα δικηροτρίκηρα, το μικρό ωμοφόριο και το άγιο Ποτήριο, όλα εμβλήματα του επισκοπικού αξιώματος.Ο Ιερός Ναός γιορτάζει στις 29 Αυγούστου, στη μνήμη της Αποτομής της Κεφαλής του Τιμίου, Ενδόξου, Προφήτου, Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου, Προστάτη και Πολιούχου της πόλης. Την παραμονή τελείται Μέγας Πανηγυρικός Εσπερινός. Ακολουθεί, η περιφορά της Ιεράς Εικόνας σε κεντρικές οδούς της πόλης, έως και την κεντρική πλατεία, όπου εκφωνείται από τον Μητροπολίτη Ξάνθης και Περιθεωρίου ο Πανηγυρικός Λόγος.